De hartslag van de tijd: wat de krant, de bieb en jijzelf ons vertellen

De hartslag van de tijd

Je hebt de headlines wel gezien. Die ga ik hier niet herhalen. Je weet alles al. Dus in dit artikel ga ik dieper in op wat er onder de oppervlakte leeft, wat er in de onderstroom gebeurt. Wat mensen raakt, wat de maatschappij raakt. En hoe je dit ineens op heel onverwachte plekken kunt tegenkomen. Je kunt de hartslag van de tijd voelen en zien om je heen. Echt. Niet alleen naar wat er schreeuwend op de voorpagina staat, maar juist naar wat fluistert in de marge. Misschien liep je er zelf deze week aan voorbij, zonder het gezien te hebben. Kleine signalen, ogenschijnlijk onbeduidend, die na een tijdje toch voorbodes van grote veranderingen blijken. Rode vlaggen, of juist witte. Of bakens van hoop.

Een eeuw aan voorpagina's

Regelmatig 'laat ik mezelf uit'. En dan beland ik soms, onderweg op mijn wandeling van Centraal Station naar de zee, in mijn favoriete antiquariaat in Den Haag, Colette & Co. Dit is meer dan alleen een tweedehands boekenwinkel. Het is een plek waar je ineens metershoge stapels boeken vindt, en een groepje mensen dat het leuk naar hun zin heeft met elkaar, met koffie en goede gesprekken. Je wil ze bijna niet storen in hun gezelligheid. In ieder geval, ik trof onlangs tussen de metershoge stapels een goudmijn: een NRC-uitgave uit 1999 met één voorpagina per jaar, vanaf 1900 tot aan de millenniumwisseling.

Het is een ketting van tijd, ieder jaar een kraal. De maanlanding. De moord op Kennedy. De inhuldiging van Beatrix. Maar ook kleinere berichten, zoals over een neergeschoten NSB'er — en hoe de publieke opinie daar een paar jaar later heel anders naar keek.

Wat me raakte, was niet alleen het grote nieuws. Het was de toon. De emotie. De manier waarop we in verschillende tijden reageren op crisis, op verlies, op verandering.

En misschien nog wel meer: wat we níét zeggen. De zijberichten. De advertenties. De boodschappenprijzen. De hartslag van het dagelijks leven.

Saillant: in de jaren 1984 - 1988 hadden mijn ouders een krantenagentschap aan huis. Hierbij deelden wij iedere werkdag pakketten met kranten (NRC Handelsblad, het Parool en het Financieele Dagblad) uit aan krantenbezorgers die met hun fietstassen aan onze schuur hun kranten kwamen halen. En in de nacht van vrijdag op zaterdag staken we (ik deed mee voor zakgeld) bijlagen in de kranten, zodat die dikke kranten allemaal naar losse verkooppunten gebracht konden worden. En mijn ouders brachten dan die dikke pakketten naar kiosks, boekhandels etc. Ik weet nog hoe zwart mijn vingers waren van de inkt, en dat er grote hoeveelheden plastic linten er naast me lagen, die al die kranten bijeenhielden. Krant pakken - lint doorknippen - bijlage insteken - op de nieuwe stapel leggen. En dan alles 'aftellen'. Per losse verkooppunt moest een specifiek aantal kranten worden klaargemaakt. En nu zie ik die voorpagina's en denk: die van 1990...toen waren mijn ouders al overleden. Ook zo'n hartslag van de tijd.

Wat mensen écht willen lezen, leren, en wat hen beweegt

Een andere plek waar je de hartslag van de tijd voelt en vooral ook ziet, is de bibliotheek. Sinds kort staan in de hal van Centrale Bibliotheek van Rotterdam de gereserveerde boeken in kasten op een rijtje. Op alfabet, van de achternamen van de mensen die de boeken hebben gereserveerd. Dus niet op alfabetische volgorde op titel of auteurnaam. Zo zie je letterlijk in een paar kasten wat mensen nu willen lezen, leren, ontdekken. Maar ook wat hen dieper beweegt. Waar ze naartoe willen gaan. Waar ze bang voor zijn. Wat voor ambities ze koesteren. Wat ze niet in de kroeg of op een verjaardag zeggen, maar wel denken, en willen verkennen. Wat ze willen veranderen in hun leven, of in de maatschappij.

Je ziet in die kasten dus niet zozeer wat ze zouden moeten lezen volgens bibliothecarissen, boekhandels of algoritmen. Wat je ziet is wat ze zelf bewust gekozen hebben. Een offline, menselijke, trage lijst van trending topics. Ik keek even wat langer dan anders naar die hele rij ruggen. En ik zag patronen.

1. Oorlog en despoten — Om voor de hand liggende redenen zijn veel mensen op zoek naar meer informatie, duiding en achtergrondinformatie over omstreden politici. Men wil begrijpen.

2. Gezondheid. Mensen zorgen graag goed voor hun kostbare goed, hun gezondheid. Maar dit is nog lang zo makkelijk niet. Heb allerlei boeken gezien over gezondheid, van schildklierproblemen tot leefstijlboeken.

3. Narcisme. Prangend en pijnlijk om te zien hoeveel mensen hier in het dagelijks leven mee te maken krijgen in leven en werk. Je ziet boeken die mensen moeten helpen om te ontsnappen uit die akelige situaties, en analyses van wat narcisme precies is, en de vertaalslag naar maatschappij en relaties. Over zelfbescherming en over het zoeken naar houvast in een individualistische samenleving.

4. Sally Rooney's romans.

Die kasten zijn een stille getuigenis van waar we als samenleving doorheen gaan. Wat ons raakt. Waar we bang voor zijn. Waar we hoop uit putten. Wat we proberen te begrijpen. maar ook at we proberen te veranderen. Het is een polsslag die iedere week ook weer op nuance verandert. Want alles is altijd in beweging. 

Delayed Gratification

In september 2024 was ik in Engeland, onder meer in Londen, Bath en Bristol. In Bath kocht ik een ander soort tijdscapsule: het magazine Delayed Gratification. Een slow journalism-blad dat na afloop van een kwartaal het nieuws van die afgelopen periode duidt. Dat klinkt als mosterd na de maaltijd, maar dat is het allerminst. Want je krijgt meer overziht en perspectief. Met de nuance die altijd groter word al naar gelang de eerste emotionele reacties na prangende headlines wat afnemen. Zonder haast of pushberichten. Maar wel met diepgang. 

En dat werkt niet alleen goed om er iets van te leren, maar het helpt je ook reguleren. Je ziet trends, verbanden, oorzaken. Niet alleen headlines, maar achtergronden. En je leest meningen die even hebben kunnen rijpen en sudderen. Voor mij is dat een manier om mezelf veerkrachtig te bewegen door de mallemolen aan headlines, opinie en gedoe. Het zorgt dat ik minder snel word meegesleurd door de panier van het moment. Maar ik voel de adem, en dus de hartslag, van het grotere verhaal. 

Doomscrolling Dropout

Precies daarom organiseer ik ook de Doomscrolling Dropout. Een gratis workshop waarin we samen bewust NIET doomscrollen maar juist andere dingen doen en ruimte in hoofd, hart en agenda maken om meer gelegenheid te maken om aan zinvollere zaken te werken. Niet om de kop in het zand te steken, maar om op een andere manier te kijken. Want ik wil ook nog voelen wat het met me doet. En nadenken over wat het van mij vraagt. Als mens. Als changemaker. Als iemand met een missie. Trager. Dieper. Menselijker. En ook om wat meer LOL te maken. Dat kan de wereld wel gebruiken wat mij betreft. 

"Heeft iedereen een missie?"

Die vraag kreeg ik eens in een cocktailbar, 58 verdiepingen boven Rotterdam. De Erasmusbrug zag eruit als een stukje Playmobil. Vriendin Margriet vroeg: "Denk jij dat iedereen een missie heeft?"

Ik antwoordde bijna zonder nadenken: Ik hoop het wel.

Want ja, ik geloof dat. Dat het leven ons soms zachtjes, en eigenlijk gewoon soms snoeihard, een kant op duwt. Dat kan door van alles komen; een mooie of juist verdrietige ervaring. Of door iets dat je raakt als je goed om je heen kijkt. In mijn geval was dat het overlijden van mijn ouders op mijn veertiende. Geen vangnet. Geen duidelijke route. Alleen verwarring en papierwerk. En dan een paar mensen die net wél dat verschil maakten. Die ervaring werd mijn sociaal-maatschappelijke missie. Ik richtte Weeswijzer op, gaf een TEDx Talk, schreef een boek, lobbyde tot de wet aangepast werd. Omdat ik wist: ik ben niet de enige. En omdat niemand dit alleen zou moeten hoeven doen.

De plot twist: wat doe jij met de hartslag?

Dus ja, ik denk dat we allemaal, als we goed luisteren naar de hartslag van de tijd, ergens de roep van een missie kúnnen horen. Of je het doet, is een tweede. Maar of het nu in een stapel oude kranten zit. In een kast met bibliotheekboeken. In een verhaal dat we blijven lezen. Of in een persoonlijk verlies dat plots een richting aanwijst. Je kunt het herkennen. 

De vraag is alleen: luister jij naar de hartslag van de tijd?

En als iets je dan opvalt, hoe geneigd ben je dan om er iets mee te doen?

Wil je meedoen met de volgende Doomscrolling Dropout workshop? Meld je dan aan door je te abonneren op mijn nieuwsbrief. Dan valt de eerstvolgende datum binnenkort vanzelf in je inbox.

En tot die tijd: zorg goed voor je hoofd, voor je hartslag en voor elkaar.